“Болжморуудын клуб”-т нар эрт манддаг...

“Ном надад хаан ширээнээс илүү үнэ цэнэтэй” хэмээн эртний Грекийн нэгэн хаан дуу алдан хэлсэн байдаг. Өглөө бүр 6 цагаас хаалгаа онгойлгож “Болжморуудын клуб”-ын бяцхан номын сан хаалгаа нээнэ.

Анх бид эрүүл хооллолт, залуучууд ба боловсрол, хүүхэд багачууд, англи хэл дээрх ном гэсэн дөрвөн чиглэлээр 40 орчим номтой байсан бол одоо аль хэдийн хүмүүсийн хандив, түр уншуулахаар өгсөн номнуудтайгаа нийлээд хоёр дахин өсөж 80 орчим номтой болоод байна. Өхөөрдөм жаахан хүүхэд багачууд, шижигнэсэн эрч хүчтэй залуучууд, хижээл насны багш, эмч нар ч гэсэн манай номын сангаар бага гэж гололгүй үйлчлүүлж эхлээд байгаа. Өдөрт дунджаар 30 орчим уншигч манай номын санд суудаг, одоогийн байдлаар давхардсан тоогоор танхимаар 400 орчим, гэрээр ном 130 орчим уншигч номын сангаар үйлчлүүлэн албан ёсоор бүртгэгдээд байна.

“Хүүхэд багачууд бол дэлхий ертөнцийн амьд цэцэг юм”

Хүүхэд багачуудын цангисан инээд, баяр хөөр, дуур хуур манайд тасрахгүй үргэлж тэдний сайхан энергээр цэнэглэгдэж байдаг. Хааяа зарим нэг нь “Анай ам цангаад байна?, бие засмаарбайна?, шаар авч тогломоо байна? яах вэ хэмээн нүдээ бүлтийлгэн ороод ирнэ шүү дээ. Хичнээн хөөрхөн гээч, Яг л ээж, аавдаа эрхэлж байгаа юм шиг. Тэд маань ном уншихдаа их сайн. Үлгэрийн номоо өөрсдөө гэрээсээ авч

ирэн цуглуулж, ээлжлэн уншдаг. Үнэхээр сайн хүүхдүүд байгаа биз. Тэднийг зохицуулахаас өөр аргагүй болж байгаа юм даа. Манайх нээлтээрээ өлгөсөн шаарнаасаа өгсөөр байгаад бараг л дууссан даа хөөрхий. Би тэдэндээ их хайртай. Ялангуяа надад хоёр хөөрхөн 4-ээр ангид элсэн орох гэж байгаа бүжиглэх, дуулах авъяастай сэргэлэн Хүслэн, Хүслээ гэж хоёр дүү минь бий. Номын сангынхаа номнуудыг дугаарлан, тэмдэглэж өдөр бүр шалган бүртгэж нилээн номын санчийн ажлыг сайн хийж байгаа шүү. Миний хоёр дүү хөөрхөн номонд хайртай, биендээ ахадсан ухаантай хэрсүү сайн хүүхдүүд. Тэднийг маань сайхан гэрэлт ирээдүй угтаж байгаа нь нүднээс нь харагддаг. Надад Хүслэн, Хүсээ хоёр маань гараар хийсэн бугуйвч, бөгж бэлэглэсэн. Өө. Дотор нь байсан чу

хал зүйлийг мартах гэж байна? Юу байсан гээч?

Ууганбаяр эгчдээ

Хүүхэдбидэнд ухаан өгөхийг хичээдэг

Хөөрхөн өхөөрдөм Ууганбаяр эгч минь

Даруухан зангаараа бусдын хайрыг татсан

Далай мэт уудам сэтгэлт эгч минь

Миний хүслийг биелү

үлж өгсөн та

Магад бурхныг ч хүслийг биелүүлэх хүн

Бурхнаас бидэнд заяасан

Барбинаас үзэсгэлнтэй эгч минь

Номын сан гэдэг бол

Нарны гэрлийг л өөртөө шингээсэн

Нарт ертөнцийн алтан танхим

Намайг өөртөө татсан нэгэн гайхамшиг

Хайрт эгч таныхаа хүслийг бид

Хөх тэнгэрт дүүлэн нисүүлэхсэн

Хорвоо дэлхийн аз жаргал сайн сайхан бүхнийг

Харамгүй сэтгэлтэйгээ хослуулан тандаа бэлэглэх юмсан.

/Ийм гоё шүлэг байсан/

Эдгээр хүүхдүүд маань биднийг явсны дараа клубынхээ үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэн цааш нь авч явахын тулд ах эгч нартаа туслан ажиллах нь тодорхой харагддаг. Та нарыг явахаар яана даа? “Болжморуудын клуб” хаагдахгүй биздээ гэж хүүхдүүд маань санаа зовсон байдалтай их асууна. Үгүй цааш нь Энхээ багш нь, ах эгч нар үргэлжлүүлнэ та нар, дуртай номнуудтай унших боломжтой гэхээр бүгд л бөөн баяр

болон хөөрцөглөнө. Нээрээ жижигхэн найз нар маань надаар үлгэр яриулах их дуртай, анай гараад ир, гараад ир үлгэрээ сонсмоор байна хэмээн шалж гарна шүү дээ. Нэг, нэг гэсээр байгаад 4, 5 үлгэр уншуулж авна. Тойрж суучихаад томоотой гэгч нь сонсох нь үнэхээр хөөрхөн. Манай гол үйлчлүүлэгчдийн нэг хэсэг нь яах аргагүй 5-12 насны дэггүй жаалууд маань эзэлдэг. Ийнхүү манай номын сан өдөр бүр баяр хөөр, эрдэм мэдлэг, ухаан цалгин хүүхэд, залуучуудын маань оюунаа тэлэн чөлөөт цагаараа ирж ном унших, хичээлээ давтах хамгийн дуртай газрын нэг болоод байгаа. Бид ч гэсэн тун баяртай байгаа. Инээд баясал цалгиж, баяр хөөр далласан шинэ өглөө бүр биднийг дуудан урам зоригтойгоор сэрээж, угтах ирээдүйн дурсамжийг маань аз жаргалаар мялаан сүлэлдэж, сэргэг хөөрхөн болжморууд тал, талаас цугларан улам тод, хөгжилтэйгээр жиргэсээр байна. “Болжморуудын клуб”-т өглөөний нар түрүүлж манддаг...

“Болжморуудын клуб” Б.Ууганбаяр /2010.06.29/

Уурхайчин залуус болжморуудын хамт

Болжморууд бид “Уул уурхай ба эрүүл мэнд” сургалтаа Шарын гол уурхайн ус шүүрүүлэх хэсгийн ажилчдад явууллаа. Ээлжит ажилдаа гарахаар цугласан залуус төдийгүй тус хэсгийн дарга Н.Сундуйжав сургалтыг цаг гарган их л анхааралтай сонсож байв. Энэ өдрийн ээлжийн 14 хүн тус сургалт, уулзалт ярилцлаганд хамрагдан бидний яриаг таслалгүй анхааралтай сонсож байгаад нь баяртай байснаа нуух юун. Тэнгэр бүүдгэр гадаа сэрүүхэн байсан хэдий ч олон хүмүүс санал бодлоо солилцон, халуун дулаан яриа энд өрнүүлж чадсан юм.

Уурхайн тус хэсгийг клубынхээ нэгэн үүр айл болгож мэргэжил нэгт нөхөддөө болон бусдад түгээн тараах гарын авлага, материалуудыг өгөхөд олзуурхан хүлээн авч уурхайн бусад хэсгүүдэд сургалт явуулахыг санал болгож байв. “Бид өдөр тутмын ажилдаа хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг баримтлан ажилладаг. Хүүхдүүд маань бидэнд хэрэгтэй мэдээллийг энд хүрэлцэн ирж өгч байгаа нь талархалтай байна.” хэмээн тус хэсгийг ажилтан Х.Гантулга ярьж байлаа.

Сургалтад уул уурхайн ажилчид хүнд хөдөлмөрөөс үүсдэг өвчлөлөөс хэрхэн сэргийлж болох, анхан шатны тусламжийг яаж үзүүлж, түүнээс урьдчилан сэргийлэх төдийгүй хүрээлэн буй орчиноо эрүүл, зөв зүй зохистой байлгах тухай мэдээллийг олголоо. Ажилчдын дийлэнх нь бидний танилцуулсан мэдээллийг мэддэг хэдий ч өөрсдийн ажил амьдралдаа тэр бүр хэвшүүлж чаддаггүй болохоо илэрхийлж байсан юм. Түүнчлэн мэрэгжлийн эмч хүнээс бус эгэл жирийн иргэд өөрсдөө л хичээвэл ном сурах бичгээс болон бусад мэдээллийн хэрэгслээс өөрийн эрүүл мэндэд хэрэгтэй бүхнээ олж авч чаддаг болохыг тэд сайтар мэдэрч чадлаа.

Бид өнөөдөр ямар хоол идэх вэ? Гэж эмчээс асуудаггүйтэй адил өөрсдийн эрүүл амьдрах учир нөхцөлөө өөрсдөө олж мэдэж гагцхүү түүнийг жинхэнэ утгаар нь амьдрал дээр л хэрэгжүүлж сурах хэрэгтэй байгааг эндээс олж харж болох юм. Залуус бид ч аливаа юм бүхний учгыг хэн нэгнээр заалгаж хэлүүлэхдээ бус гагцхүү өөрийн оюун, хүч хөдөлмөрөөр таниж болох учиг байгааг сануулан өглөө. Ээлжийн ажилтай тэдний хувьд эгэл бүхнийг зохицуулана гэдэг бэрхтэй ч гагцхүү эзэн хичээвэл заяа түших нь дамжиггүй бизээ.Биеийг минь бага, нэрийг минь жижиг гэж гололгүй сургалт ярилцлагыг маань сонсож, өглөөний цаг заваа зарцуулсан тэр бүхэнд бид талархаж байна. Сайн бүхний үр өөдөө соёолдог нь үнэн буй зай.

Н.Рэгдэнгарав

2010/06/29

Нинжа нарын нэгэн хормын амьдрал

“Нинжа”- Энэ нэрийг мэдэхгүй хүн үгүй болжээ. Харин хэдий үеэс бидний үгийн санд багтан орж ирж хэн хүнгүй л ийм сайн ойлгодог болсныг санахад бэрхтэй. Өдөр ирэх тутам тэдний тоо өсөн олонд адлагдан ажлын байр болох нүхээ булаацалтан төр засагтай тэмцэх болсон тухай бид эргэн нэг санахад илүүдэхгүй л байх.

Өнөөдөр Шарын гол суманд Буянтын нинжа хэмээх 100 гаруй хүнтэй томоохон гал ид бужигнан ажиллаж байна. Тал дунд овоороч тойрон зогссон олон залуус, янз бүрийн машиныг хараад багахан сумын наадам, эсвэл даншиг ч юм уу гэж андуурахаар харагдаж байлаа. Өмнө нь нинжа гээчийг нүдээрээ хараагүй хүнд их л сонирхол татахуйц. Гэвч энэ бол бүхний хүсээл байх ажил биш гэдгийг бид сайн мэднэ. Хэдийгээр хувиараа хөдөлмөр эрхэлж буй мэт нинжа л бол нинжа гэсэн сэтгэхүй тэдэнд тогтсон болох нь цөөн хэдэн үгнээс нь илт байлаа.

Энд янз бүрийн насныхан байсан хэдий ч зуны амралтаа номын санд эсвэл зусланд биш юмаа гэхэд гэртээ өнгөрүүлж чадахгүй дөрвөөс зургаадугаар ангийн сурагчид цөөнгүй байсан нь сэтгэл эмзэглүүлж байлаа.

Үдийн халуун наранд ангаж цангасандаа ч тэр үү машинаас тор дүүрэн юм буулгах биднийг харсан тэдүүргийн худалдаа ирээ юу хэмээн гүйлдэн ирнэ. Бид клубээ танилцуулаад өөрсдийг бэлдэж ирсэн гарын авлага материалыг тараан тэдэнд үдийн хүнсэндээ хэрэглээрэй хэмээн урьд үдэш шөнөжин бэлдсэн үзэмний шүүсийг тараан өглөө. Шороо хир болсон бие нүүрэн дээгүүр нь хамаг хөлс нь цувж, наранд тас хар болтлоо түлэгдсэн тэдний ажлыг нь зогсоож нэгэн дор цуглуулан сургалт явуулна гэдэг бүтэшгүй асуудал ажээ. Тэдний дунд зүс таних оюутан нөхөд маань ч харагдаж байсан юм. Гагцхүү нүүр буруулан байгаа түүнийг би илт өөрт нь хөндөн олны дунд дуудахыг хүссэнгүй ээ. Сумын төвд харагдахгүй байсан үеийн залуус үнэндээ энд л багшич байсан юм.

Хамгийн олзуурхууштай нь энд ажиллаж буй хүмүүс манай клуб суманд нээгдсэн болохыг мэдэж байсан явдал байв. Бүгчим халуун бидэнд аймшигтай хэцүү байхад 10 гаруй метр гүнд шороо ухан түүнийг дээш нь чангаан ажиллах олон олон хүмүүст бол бүүр ярих ч юм биш нь мэдээжийг хэрэг байв.

Эндэхийн нинжа нарын өөр нэгэн давуу тал нь тэд “Буянт-Шарыг гол” хэмээх төрийн бус байгууллагыг байгуулан удирдагчаар нь олноо уриалан удирдаж чадахуйц хэмээгдсэн тэдний нэг болох Цэцэгмаа гэгчийг томилон ажиллаж байгаа явдал байв. Хуучин ашигласан газраа нөхөн сэргээлт хийсэн төдийгүй хойшид төр засагтай гэрээ байгуулан нинжа гэгчийг ад үзэж хөөх биш нэг л хэлбэрийн ажил болгох зорилготой буйгаа тэрээр илэрхийлж байсан билээ.

“Сарын өмнө биднийг алт ухлаа, газрын хөрсийг эвдлээ хэмээн хөөж ажиллуулахгүй байсны улмаас хүүхдийн баяраар 100 төгрөггүй сууж байлаа. Харин одоо манай ТББ-ийн хүчээр түр зөвшөөрөл авсан. Бидэнд лиценз авах мөнгө гэж байхгүй. Тэртэй тэргүй төрийн томчууд мөнгөөр зодоод авчихдаг юм хойно бид лицензээр ч яахав. Өчнөөн удаам талбайд нөхөн сэргээлт хийгээгүй томоохон үйлдвэрүүд тоолж барамгүй байхад хоногийн хоолоо гэж яваа биднийг нүдэнд орсон өргөс мэт л үзэх юм.” хэмээн энд нинжа хэмээх ажлыг эрхэлдэг хижээл насны иргэн Б ярьж байсан юм.

Үнэндээ тэднийг алтаа ухаад эхлэхээр сумын дэлгүүрийг орлого нэмэгдэж хүүхэд багачууд нь өнгө зүс ордог болохыг цөөнгүй хүмүүс хэлж байсан юм. Энэ ч утгаар нь засаг дарга Б.Жаргал гадны хүн оруулалгүй зөвхөн өөрсдөө баялагаа авч нөхөн сэргээлтийг байнга хийж байх шийдвэр гарган тухайн газрыг зааглан шав татуулсан байв. Гэвч энд газар газрын мэргэжил, алба нэгтэй нөхөд нь цуглан ирснээр дайран дээр давс нэмээд байгаа тухай бид олж мэдсэн юм. Үүний улмаас маргаан тэмцэл өнөө нутгархаг үзэл үйлдэл зэрэгцдэг тухай хүмүүс яриандаа дурьдаж байсан.

Хүссэн хүсээгүй үр хүүхэд гэр бүлээ тэжээн сургалтын төлбөрөө олохоор зүтгэж буй тэдэнд буруу бий гэж үү? Гагцхүү энд төр засгаас нэгдсэн анхаарлаа хандуулан, хүнд хэлбэрийн ажил хэмээн тохирсон шийдвэр, арга зүйг бий болгох явдал үгүйлэгдэж байх шиг. Мөхөс миний нүдэнд үзэгдэн сэтгэлд бууснаар зураглан бичсэн нь энэ. Эгэл та бүхэн энэ талын эгэлгүй олон “нинжа” хэмээх алдартнуудтай хууч хөөрөн бууж мордоод үзээрэй.

Н.Рэгдэнгарав
2010/6/28

Гар аргаар алт олборлогчдод мэдээлэл өгөв

“Болжморуудын клуб”-ээс, “Буянтын хөндийн Шарын гол” төрийн бус байгууллагатай /ТББ/ хамтран 06-р сарын 29-нд гар аргаар алт олборлогч иргэдэд ажлын нөхцөл байдлаас үүдсэн эрүүл мэндийн асуудлаас өөрсдийгөө хамгаалах, урьдчилан сэргийлэх талаар мэдээлэл өглөө.


Энэ үеэр мөнгөн усны хэрэглээ, түүнээс үүдэлтэй орчны болон, иргэдийн эрүүл мэндийн асуудал, өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, анхан шатны тусламж хэрхэн үзүүлэх талаар мэдээлэл өгөн, гарын авлага тараалаа.
Шарын гол сум 8000 орчим иргэдтэй бөгөөд тэдний 4000-5000 орчим нь гар аргаар алт олборлож амьдралаа залгуулдаг гэсэн албан бус тоо байна. Бидний мэдээлэл өгөх өдөрлөгийг гар аргаар олборлогч иргэд зайлшгүй хэрэгтэй мэдээлэл яалт аргагүй мөн, нийгмийн асуудал сайн шийдэгдээгүй байдаг гэдэгээ энэ үеэр ярьж байлаа. Түүнчлэн химийн хорт бодисын зохистой хэрэглээ, уул уурхай ба эрүүл мэндийн талаар мэдээлэл түгээх үүр айлын үүргийг “Буянтын хөндийн Шарын гол” ТББ-ын тэргүүн Цэцэгмаад хариуцуулан өгсөн байна.

Б.Ууганбаяр /2010.06.28/

Эзэгтэй нарт сургалт явууллаа

“Болжморуудын клуб” 6-р сарын 22-нд "Эрүүл зохистой хооллолт-Таны амьдралын үндэс" сэдэвт уулзалт, өдөрлөгийг өөрсдийн байрандаа амжилттай зохион байгууллаа.
Өдөрлөгт 30 гаруй гэрийн эзэгтэй, охид, бүсгүйчүүд оролцлоо.

Энэ үеэр тэдэнд зөв хооллолтын талаар мэдээлэл авах, хүнсний ногоо ашиглан эрүүл зуушыг хамт хийх, сурах боломжийг олгсоноороо онцлог юм. Өдөрлөгийг төслийн Шарын гол дахь хариуцагч, математикийн багш Б.Энхжаргал удирдан явуулсан байна. Дашрамд дурдахад “Энэ нь “Болжморуудын клуб”-ын анхны сургалт, өдөрлөг байсан бөгөөд олон хүнд цагаа олсон, хэрэгтэй мэдээлэл, санаа сэдлийг өгч чадлаа” хэмэээн Иргэн Урнаа талархлаа илэрхийлж байлаа. Түүнтэй санал нэг, сэтгэл хангалуун байгаа хүн ч цөөнгүй харагдаж байсан юм.

Б.Ууганбаяр /2010.06.22/

Ургах нарыг Ууганаа багштай...

"Эрт босвол нэгийг үзнэ" гэдэг шиг "Болжморуудын клуб"-т өглөөний 6 цагт цугласан хүүхэд залууст клубын сургагч-багш нар ээлжлэн хувь хүний хөгжилтэй холбоотой идэвхжүүлэх ярилцлага, хөгжөөнт дасгалууд зохион байгуулсаар. Уг хичээлд ирэгсдийн тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр байгаа бөгөөд клубынхэн хүүхэд залууст цаг төлөвлөлт, зөв амьдралын хэв маягтай холбоотой санал сэдэл өгөх ном, зөвлөмжүүдээс тоймлон, сонирхолтой оролцооны хэлбэрээр танилцуулж байна.

“Залуу хүн зорилгогүй бол эх орон ирээдүйгүй” гэсэн мэргэн үг бий. 6-р сарын 21-нээс 6-р сарын 25-ны өдрийг дуустал 5 хоногийн хугацаанд Дархан-Уул аймгийн Шарын гол сумын 11-р ангид дэвшин орох гэж буй сурагчид, залууст “Өөрчлөлтийг өөрөөсөө” уриан дор өглөөний бяцхан зөвлөгөө, ярилцлагыг явууллаа. Үүнд давхардсан тоогоор 50 орчим залуус хамрагдсан. Энэ 7 хоног миний хувьд хамгийн сонирхолтой, чухал өдрүүд болон дурсагдан үлдэх болно. Өөрийнхөө мэдэх өчүүхэн зүйлийг ч гэсэн бусадтай хуваалцан санал солилцон, ярилцах нь надад урам зориг, эрч хүчийг өгч, үргэлж сайхан энергээр цэнэглэгдэж байсан. Залуу хүн өөрийн үзэл бодол санал сэтгэгдлээ бусадтайгаа хуваалцан, хамтран зүтгэвэл бид амжилтанд хүрч, эх орныхоо ирээдүйг гэрэл гэгээрүү хөтлөх болно гэдэгт би итгэдэг.

Залуустаа гэнэт мундаг хүн болох их нууц бүхнийг заан өгч, амьдралыг нь тэр чигээрээ өөрчлөх боломжгүй ч гэсэн өөрсдийнхөө зорилго, ирээдүй, мөрөөдөлдөө тэмүүлэх чин хүсэл, сэдлийг төрүүлж өгч чадсан гэдэг нь тэдний бичсэн санал сэтгэгдэлээс тод харагдаж байсан юм. Ер нь хөдөө орон нутгийн залуучуудад шинэ сэргэг мэдээллийг хүлээн авах хүсэл их, оюунаараа цангаж байдаг ч гэсэн, хэрхэн мэдээллээ авах, өөрийгөө хөгжүүлэх аргаа тэр бүр олж чаддаггүй. Тиймээс тэдэнд сонирхолтой мэдээлэл, өөрсдийгөө нээн хөгжүүлэх боломжийг нь олгож өгвөл эх орныхоо нэрийг дэлхийн тавцанд цуурайтуулж чадах оюунлаг, чадварлаг залуус төрөн гарах нь дамжиггүй. Зорилготой амьдрахын утга учир, цагаа үр бүтээлтэй төлөвлөхийн ач холбогдол, өглөөний хүн болж өөрийгөө, амьдралаа захиран зохицуулж, өөрийгөө хөгжүүлэх боломжийн талаар өглөөний бяцхан уулзалтынхаа үеэр бид хоорондоо санал бодлоо солилцон ярилцсан. Залуус маань өдөр бүр хүлээн авч байгаа мэдээллийг хичээнгүйлэн сонсож, өөрсдийнхөө амьдралдаа хэрэгжүүлэхийг хүсэн тэмүүлж байсан. Үүний тод жишээ нь бид өглөө бүр 7 цагт цугларан англи хэлээ хамтран давтаж, уул руу алхан эрүүл агаарт гардаг болсон. Манай залуучуудын хүсэл мөрөөдөл, тэмүүлэл нь тэднийг өглөө эртлэн орноос суга татан босгодог болсон гэхэд хилсдэхгүй. “Болжморуудын клуб” –т маань олон олон сэргэлэн, ухаалаг, хөөрхөн болжморууд далавчаа дэвэн нисч ирсээр байна. Тэд зөвхөн гэрэл гэгээ, сайн сайхан бүхэн рүү тэмүүлж, шинэ өглөө бүрийг хүсэл мөрөөдлөөрөө даллан угтах болсон.

Өглөөний уулзалт, зөвлөгөөнд оролцсон залуусын сэтгэгдлээс...
Тэмүүлэн, эрэгтэй, 17 нас
Миний бие маш их баяртай байна. Юуны өмнө энэхүү арга хэмжээг зохиосон Ууганаа эгч болон боломжийг олгосон багш нартаа туйлын их баярлалаа. Бидэнд өглөө эртлэн босохын тус, цагийн зөв зохиол байгуулалт, зорилго тэмүүлэлтэй байхыг мэдрүүлж өгч, амьдралд минь дахин нэг алхам нэмсэн та бүхэндээ баярлаад ханашгүй нь. Хэдхэн хоногийн, хэдхэн минутанд их зүйлийг мэдэж, ихийг бодогдуулсан нь үнэн. Энэхүү арга хэмжээгээ цааш нь үргэлжүүлж, олон олон залуучуудад мэдлэг дээр нь мэдлэг нэмж байхыг хүсье.

Оюун-Эрдэнэ, эмэгтэй, нас 17
Энэ клуб яван, таны өглөөний бяцхан зөвлөгөөнд суусандаа маш их зүйлийг ухааран ухамсарлаж байна. Өмнөө зорилго тавин амьдран гэдэг ямар их үнэ цэнэтэй болох, өглөө эртлэн босохын ач тус юу болох, урсан өнгөрөх цаг хугацаагаа зөв бүтээмжтэй хувиарласнаар ажил төрөлдөө болон амжилтын оргил өөд мацахад хэрхэн нөлөөлж, өөрийгөө бэлдэх хэрэгтэй зэрэг олон зүйлийг ойлгож авлаа. Та бүхэндээ ялангуяа Ууганаа эгчдээ их баярлалаа.

Батчимэг, эмэгтэй, 17 нас
Миний төрсөн нутаг болох Дархан-Уул аймгийн Шарын гол суманд минь ирж мэдлэгийн хур буулгасан “Болжморуудын клуб”-ыг нээж, 8 наснаас 80 нас хүртэлх хүмүүсийг уриалан дуудаж сонирхолтой лекц, сургалт номын ертөнцөөр аялууллан, их зүйлийг зааж өгсөн. Би урьд нэг их ном уншдаггүй байсан. Харин энэ клуб элссэнээр ном уншиж, оюун ухаан маань тэлж, мөн өглөөний хүн болохыг чинь сэтгэлээсээ эрмэлзэж байгаа. Надад урьд нь өглөө босоход хэцүү байдаг байсан. Одоо бол ном уншиж, лекц сонсноороо өглөө эртлэн,өглөөний хүн болохоор шийдсэн. Энэ нь надад нэг шинэ нээлт гэсэн үг юм. Бидний оюун ухаанд хувь нэмрээ оруулж буй Ууганбаяр, Рэгдэнгарав эгч хоёртоо маш их баярлаж байна. Энэ сайн үйлсээ цааш нь улам дэлгэрүүлэн, үргэлжлүүлэхийг хүсэн ерөөе.
Сайн үйлс бүхэн дэлгэрэх болтугай.

“Болжморуудын клуб” Б.Ууганбаяр /2010.06.28/

Жижигхэн болжморууд жиргэсээр байна

Эрх танхилхан ээж, аавын энхрий үрс болжморуудын клубын байнгын үйлчлүүлэгчид нь болжээ. Өглөө эртлэн босож өдөржин гадаа тоглох тэдэнд гэрийнх нь ойролцоо эгдүүтэй нэртэй эрээн өнгөтэй номоор дүүрэн бяцхан клуб байгуулагдсанд ихээхэн талархаж цаг үргэлж ном, сэтгүүл эргүүлэн уншиж элдэв зүйлийг шулганан ярилцана. Томчуудаас өмнө номын бүртгэлийг маань судлаад өөрсдийн дуртай зурагтай номоо булаацалдан хаяа нэг санал зөрөлдөх нь бий. Клубын санал хүсэлтийн дэвтрийг маань үзээд аль хэдийнэ өөрсдийн саналаа бяцхан гараараа сурсан мэдсэнээрээ илэрхийлэн бичэх нь дэндүү өхөөрдмөөр.

Даллан дуудах өглөөний мэндийг мэдэн бяцхан жаалууд эгчээ, багшаа хэмээн дуудсаар бие биенээсээ урьдан гүйж номоо уншина. Үе үе хөөрөн гүйх хэдий ч номд дуртай багачууд энд цугласан учраас бидний үгийг даган хүндэтгэж байгаа нь олзуурхууштай
“Хүүхдүүд маань ном уншина гээд л гүйгээд байх юм. Энэ ямар учиртай клуб бэ?” хэмэн асууж сураглан орж ирэх хүмүүс олон байна. Багачуудаараа олны танил болжээ болжморууд бид. Санаа зорилгыг минь мэдэж таньсан хүмүүс сайшаалтай хүлээн авч хүссэн номоо авч уншин танил болоод багагүй хугацаа өнгөрчээ. Номын цагаан буян гэдэг ариун юм. Дөнгөж саяхан л танилцаж байсан хирнээ байнга ном солин уншсаар хэзээний танил болсон хүмүүс надад олон байна. Тэд ч бидэнтэй эелдэг даруу, сайхан харилцаж санал сэтгэлээ илэрхийлж байсан юм.

Ахлах ангийн сурагчид маань ч дүү нараасаа бидний сургийг сонсоод төдөлгүй ирж хэрэгтэй номоо шимтэн унших боллоо. Тэд ихэвчлэн “Цагийн менежмент”, “Өглөөний хүн”, “Залуу хүний ширээний ном”, “Ажил мэргэжлийн лавлах” гээд ихэвчлэн танин мэдэхүй, хөгжил төлөвшилд чиглэсэн номыг уншиж байна.

Оройн цагаар байнга ном авч уншигчдын тоо улам бүр өсөж бидний ажил амжилттай үргэлжилж буйгийн илэрхийлэл болсоор. Сумын хоёрдугаар сургуулийн багш нар маань ч клубын ажлыг дэмжин “Болжморуудын клуб”-т математик, монгол хэл, хими зэрэг хичээлүүдээр бүх насны хүүхдүүдэд сургалт явууж байна. Өглөөний мандах нарнаас үдшийн бүрий хүртэл хүүхэд багачууд төдийгүй олны хөл тасрахаа больсон газрын нэг манай клуб болж чаджээ.
“Болжморуудын клуб”
Н.Рэгдэнгарав
2010/06/21

Болжморын жиргээ

Өглөө бүхний ургах нартай
Болжморууд бид дуулан жиргэнэ
Өөдрөг амьдралын эхлэл болгон
Болжморууд бид тэнгэрт нисэлдэнэ
Хүсэл бүхнээ шивнэн
Өндрөөс өндөрт дүүлнэ
Хайр юугаан түгээн
Өргөн түмнээ баярлуулна
Аз жаргалтай шинэ өглөөг
Аяа бид угтан дуудна
Ариун бүхний үрийг хамтдаа тарьж
Ашид мөнх дэлбээлэн ургана
Эх нутаг минь сайхан байгаасай гэж
Эгэл олон минь жаргалтай амьдраасай гэж
Баян хангай минь унаган төрхөөрөө
Бахдал бишрэл дүүрэн яваасай хэмээн
Сэргэг болжморууд дуулан жиргэнэ
Сайхан нутгаа бахдан жиргэнэ
Санаа сэтгэлээ олондоо өргөн
Сайхан ирээдүйг магтан дуулна.

“Болжморуудын клуб”
Н.Рэгдэнгарав
2010/06/21/

Сэргэг болжморууд сэтгэл дундуур үлдлээ

Сумын захиргаанаас зохион явуулсан “Цэвэр орчин-Эрүүл мэнд” сэдэвт явган аялалд “Болжморуудын клуб”-ын гишүүд идэвхи санаачлага гарган оролцон ах эгч нартайгаа эн тэнцүү өрсөлдсөн хэдий ч шагналын сан төдийгүй хүч хөдөлмөрийн өчүүхэн үнэлэмж хүртсэнгүй. Нэр бүхий томоохон албан байгууллага, хувийн аж ахуй нэгжийг хамруулсан удирдамжийг клубын гишүүд сэтгэл хөдлөн авч “Болжморуудын клуб” хэмээх нэр маань нөлөө бүхий олны дунд бичигдсэнд ихэд баярлан тэр даруй хоёр баг гарган аялалд оролцохоор сонирхолтой тоглоом, дуу, мэндчилгээг бэлдэж эхэллээ. Гагцхүү энд тэдний хэн нь ч ганзага хоосон буцна гэсэн бодол сэтгэлгүй нэгэн итгэл хүчээр хандаж байсан нь олзуурхууштай.

Бүгд цагаан хувцасаар ижилссэн сэргэлэн багачууд “Гол усаа хайрлан хамгаалъя, Цэвэр орчин-Эрүүл мэнд” зэрэг уриа барьсан харагдана. Мишээл тодорсон царай нь тэдний сэтгэл хангалуун байгааг илтгэнэ. Харин цагаасаа багагүй хоцорч эхэлсэн явган аялалд бидний төсөөлж байсанчлан олон баг ирсэнгүй. Удирдамжинд нэр дурьдагдсан албан байгууллагуудын гуч гаруй хувь нь энд чадан ядан цугласан байв. Соёлын төвийн өмнөх талбайгаас гараагаа эхэлсэн аялал сумын төвөөр урсах голын эргийг даган хог цэвэрлэх ажлаар эхэллээ. Энэ үед зөвхөн түүсэн хогны хэмжээгээр нь дүгнэж байр эзлүүлэх болохыг бидний хэн маань ч төсөөлөөгүй бөгөөд цаашид авхаалж сорьсон уралдаан тэмцээн биднийг хүлээж байгаа гэдэгт итгэлтэй байсан юм.

Хот тохижуулах компаний баг бусдаасаа илүү хурдтай төдийгүй олон шуудай хог түүж байсантай хэн ч маргахын аргагүй. Түүнтэй зэрэгцэн ахмадын хорооны баг ч залуус бидэнд үлгэр дууриалал болохуйц хичээнгүйлэн хөдөлмөрлөж байсныг дурьдах ёстой. Харин цагдаагийн байгууллагын эрхэм ах нар болон эрүүл мэндийн төвийн эгч нар маань тийм ч ажилсаг хичээнгүй биш болох нь тод харагдаж байв. “Болжморуудын клуб”-ын багийн гишүүд ч илэвхитэй хог цэвэрлэж байсан ч хүүхэд насны гэнэн томоогүй зангаар хааяа нэг хөөрцөглөн наадах үе байсан юм. Гагцхүү зулай дээрээс төөнөх халуун нар хийгээд замын уртыг ямар ч залуус хөгжөөн наргиангүйгээр туулах аргагүй. Ажилч, хичээнгүй, бусдыгаа уриалан манлайлсан хүүхдүүд болжморын багт цөөнгүй байв. Бие нь жижигхэн ч бяр чадал ихтэй, найз нөхөддөө нэр хүндтэй тэр багачуудаар бид бахархах учиртай.

Хогны замаар хийсэн явган аялал маань Шаазгайтын гүүр хэмээх газарт хүрч өндөрлөн цааш явган аялалын маршрутаар голын эхэн хөвөөн дэх хэсэг мод, бургас, томоохон хад бүхий байгалийн гоёмсог нэгээхэн цогцод хүрлээ. Аль хэдийнэ үд өнгөрч халаах наран хажуу уулын бэлрүү бууж байв.

Энэ аяллын ерөнхий зохион байгуулагч сумын засаг даргын тамгын газрын хамт олон ажлаа дүгнэж хот тохижуулах компаны баг 48, ахмадын хорооны баг 42, цагдаагийн тасгийн баг 36 шуудай хог түүснээр тус тус байр эзэлсэн болохыг зарлаад болжморууд биднийг ахмад настнаасаа суралцахыг санууллаа. Ийнхүү зөвхөн түүсэн шуудайтай хогны тоогоор биднийг дүгнэсэнд урам хугарсан төдийгүй үнэн хэрэгтээ цагдаагийн баг биднээс илүү байгаагүй болохыг олон хүүхдүүд сайн мэдэж байсан юм. Шударга бус энэ үйлдлийг цөөнгүй хүүхдүүд эсэргүүцэж байсан ч бидэнд идэвхи гаргаж амжилттай оролцлоо гэсэн сэтгэл сэргээх урмын үгийг хэн ч хэлээгүй нь даанч харамсалтай. Үнэн шудрагаар дүгнэсэн бол клуб маань гуравдугаар байранд орох нь дамжиггүй л байсан юм даа.

Аяллын удирдагчид багуудын дунд хэд хэдэн хөгжөөнт тоглоом зохион явууллаа. Харамсалтай нь бяцхан болжморууд маань явдалдаа ядарсан уу аль эсвэл байр эзэлж чадаагүйдээ сэтгэл нь гундуухан байсан уу тус тэмцээнүүдэд амжилт төдий л гаргаж чадсангүй. Гэвч сэргэг болжморууд бууж өгөлгүй цаг, хүч гарган бэлдсэн хөгжөөнт тоглоомоо багуудын дунд явуулж энд цугласан олныг инээдээр хөгжөөж чадсан билээ. Явган аялал өндөрлөх шатандаа орж нэгдсэн тугийн дор буцан алхлаа. Гэвч энэ үед анх эхэлсэнтэй адил эрч хүч үгүй болж хүүхэд багачуудын дуу намсан, явдал удааширч цаанаа л нэг сэтгэл дундуур байгаа нь илэрхий байв.

Хэдий байр эзэлж чадаагүй ч бусдаасаа илүү идэвхи, санаачлага гаргаж бэлтгэн оролцсон “Болжморуудын клуб”-ын багийн хамт олныг өдрийн урт, замын хол, нарны хурцад эргэж буцалгүй сэтгэл зүрх нэгтэй оролцсонд өчүүхэн ч атугай урам хайрласан бол хүүхэд багачууд хөөрөн ийм гунигтай салан одох байсан гэж үү. Юутай ч уртаас урт гэрэлт ирээдүй биднийг хүлээж байна залуус минь, сэтгэл зүрхээрээ нэгдэн нэгэн өдрийг хамт өнгөрүүлсэн та нартаа өөрийн зүгээс баярлаж талархсанаа илэрхийлье.

“Болжморуудын клуб”

Н.Рэгдэнгарав

2010/06/19

“Болжморуудын клуб” олны талархал хүлээж байна

Угтах ирээдүйн энх мэндийн түлхүүр атган болжморуудын клуб зуны эхэн сарын арван зургаанд нээлтээ хийлээ. Энд сумын засаг дарга Б.Жаргал, орлогч Ж.Даш, Иргэдийн төлөөлөгдийн хурлын тэргүүлэгч Э.Дамдиндорж зэрэг сум орон нутгийн удирдлагууд төдийгүй янз бүрийн нас, мэргэжлийн хүмүүс цугласан харагдана.

Орон нутагтаа олны танил болсон төдийгүй идэвхи санаачлага гарган тус клубыг үүсгэн байгуулсан хүний нэг бол тус сумын хоёрдугаар дунд сургуулийн математикийн багш Б.Энхжаргал юм. Тэрээр цугласан олонд клубын зорилго чиглэл зэргийг танилцуулан нээж үг хэллээ. Мөн түүнтэй хамтран буюу санаачлан уг клубыг үүсгэн байгуулахад хүч хөдөлмөрөө зориулан оролцсон МОНЦАМЭ агентлагийн тоймч Э.Адъяасүрэнг дурдахгүй өнгөрөхийн аргагүй. Хэдийгээр ажлын шаардлагын улмаас нээлтийн үеэр хүрэлцэн ирж амжаагүй ч энэ хүний оруулсан хувь нэмэр, ач тусыг клубын хамт олон дурьдаж барахгүй хэмээн өгүүлж байсан юм.

“Өнөөгийн цаг үед сум орон нутагт маань хүн ардын хөгжил төлөвшилд хувь нэмэр оруулах “Болжморуудын клуб” байгуулагдсанд баяртай байгаа төдийгүй та бүхний үйл ажиллагааг дэмжин сургалт, уулзалт ярилцлага бүхнийг нэвтрүүлэг болгон орон нутгийнхаа хүмүүст хүргэх болно” хэмээн сумын Засаг дарга хэлж байв. Тэрээр клубын хаалгаар орж ирэхдээ л энэ чинь ёстой над шиг таргалаад байгаа хүмүүст тун чиг хэрэгтэй юм байна хэмээн хошигнон өгүүлж байсан юм.

Харин иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгч нас залуу цус шингэн болоод ч тэр үү залууст зориулсан сургалтыг ихээхэн дэмжиж буйгаа онцлоод өөрөө төдийгүй сумын бусад залуусын хамт цагийн зөв менежментийн сургалт, ярилцлаганд оролцохоо энд дурьдаж байв. Уригдан ирсэн зочдын олонхи нь эмэгтэйчүүд ч болоод тэр үү эрүүл зохистой хооллолтын мэдээлэл бүхий гарын авлагыг ихэд сонирхон үзэж, уулзалт ярилцлагад нь ирэх тухайгаа хоорондоо ярьцгааж байх аж.

“Орон нутагт маань ирж бидэнд зориулан мэдээлэл түгээж ном сурах бичиг гарын авлагаар хангаж байгаад нь талархаж байна. Сүүлийн жилүүдэд хөдөөгийн хүн амд чиглэсэн ажил дутагдан залуучууд хотыг зориж, үлдсэн нь хар бор ажил хийн соёл боловсрол өөрийн эрхгүй үгүйлэгдэх болсон. “Болжиоруудын клуб” байгуулагдаж буйд тун их баяртай байна. Хойшид орон нутагтаа энэ клубээ үргэлжлүүлэн авч явахыг хичээнэ. Бидэнд ихийг хийх хүч, нөөц бололцоо байна гэдэгт итгэлтэй байгаа” хэмээн Хайрхан багийн иргэн З.Тунгалаг ярьж байлаа.

Тийм ээ. Энд үнэхээр бүх насныханд мэдээлэл дутмаг болох нь тод харагдаж байлаа.. Хэдэн жилийн өмнө уншаад номын санд минь удаан хадгалагдсан тэр л ном минь энд цоо шинэ саяхан хэвлэгдсэн л юм шиг олон олон хүний анхаарал татан гар дамжин уншигдаж байлаа. Нэрнээсээ эхлээд эгдүү хөдөлгөм манай клубын нээлтэнд сумын удирдлагууд төдийгүй бүх насныхан сэтгэл хангалуун оролцож халуун дулаанаар хүлээн авсанд өөрийн эрхгүй сэтгэл хөдлөж байсан юм.

Энэ бүхнээс “хэрэв бид нийслэл хотдоо уг клубыг байгуулаад нийслэлийн удирдлага биш юмаа гэхэд дүүргийн засаг даргыг урьсан бол хүрэлцэн ирэх байсан болов уу, ийм олон хүмүүс сэтгэл зүрхээ зориулан оролцох байсан гэж үү” гэсэн бодол төрж байсныг нуух юун. Магадгүй өнөөдөр хотын удирдлага, хүн ам мөнгө хөлсний төлөө хэтэрхий туйлшраад, чих хатуу болж, өөрсдийн хөгжил эрүүл мэндээ орхигдуулаад ч байж болох юм. Харин хөдөө нутгийн иргэдийн амьдрал хатуу хэцүү байгаа ч монгол хүний холч ухаан бие биенээ дэмжин хамтын хүчээр ажиллаж амьдрах тэрхүү нийтэч чанар хотын иргэдээс хавьгүй илүү болох нь харагдаж байсан юм.

Нээлт маань ямар болно үйл хэрэг маань тэр зэрэгтэй үргэлжлэх нь дамжиггүй. Бага гэж гололгүй, балжир гэж ихэрхэлгүй клубын нээлтэнд хүрэлцэн ирж цаашид байнга оролцож байхаа илэрхийлсэн тэр бүхэнд баярласан талархснаа илэрхийлэх нь зүй ёсны хэрэг буй зай. Мандах нарны алтан цацрагтай миний монголын мэлмий тэнүүн уужим байна.

“Болжморуудын клуб”
Н.Рэгдэнгарав

2010/06/16

Шинэ өглөөг даллаж болжморууд жиргэнэ

... Олондоо хар алтаараа алдартай Дархан Уул аймгийн Шарын гол сум өнөөдөр шар алтны хуучин орд тойрсон хятадууд, уугуул суугуул "нинжа" нарын хөлд дарагдаж, цаанаа нэг гандуухан бөгөөд гундуухан харагдана. Гагцхүү эндхийн цэлмэг хөх тэнгэр, цэнгэг сайхан агаар нь хотын бидний сэтгэлийг хөдөлгөн бишрэл бахдалыг төрүүлж байсныг нуух юун.

Галт тэрэгний зогсоолоос сумын төвийг чиглэх нарийн замаар хүн бүр яаран алхалж, өөр өөрийн зам мөрийг хөөн одсоор. Нутгийн иргэдийн аж байдлыг судалж тандахаар очсон бид ч тэр замаар ойр орчимдоо содон харагдах сумын төвийн гурван давхар маргад ногоон байшинг зүглэн алхлаа. Тэр барилга нь сумын 11 жилийн 2-р дунд сургууль бөгөөд дам танил хүнтэйгээ уулзахаар тохирсон газар маань байлаа. Өглөөний 8 цагийн орчимд алхаж явсан бидний хажуугаар түмпэн сав барьж, шуудай хүрз үүрсэн ажлын бараан хувцастай 20-45 орчим насны хүмүүс зөрж өнгөрсөөр. Тэдгээрийн дунд охид, эмэгтэйчүүд ч цөөнгүй харагдана. Тэд бол алтны "нинжа" нар бөгөөд ажил амьдралаа залгуулж, амин зуулгаа олохоор "албан" ажилдаа гарч яваа нь энэ аж.

Шарын голын нүүрсний орд газрыг Монгол, Зөвлөлтийн хайгуулчид 1958-1960 онд нээн илрүүлж, 1961 оны намар уурхайчдын тосгоны суурийг тавьжээ. 16060 га нутаг дэвсгэр бүхий тус суманд одоо 8000 гаруй хүн оршин сууж байна. Нүүрсний орд түшиглэн байгуулагдсан үйлдвэрлэлийн хотхонд мал бэлчээрлэх олигтой нутаг дэвсгэр ч байдаггүй нь харин гашуун үнэн юм. Ерээд оны сүүлээр нутаг, дэвсгэрийн хуваарийг шинээр хийхдээ тус суманд багахан газар хуваарилсан нь одоо алт хайсан хүмүүсийн гарт танигдахгүй болтол сүйрээд, газар нутаг гэх юмгүй болж байна хэмээн галт тэргэнд таарсан нутгийн хүн халаглаж байсан юм. Үнэхээр ч багахан сууринг тойроод бараг хорь орчим алтны уурхайн ашиглагдахаа больсон ором, овоолсон шороо, нүхнүүд үлдсэн байв. "Шүрүүп" гэгдэх, гадаргыг нь хэвээр үлдээсэн атлаа дотор нь хөндийлж чанх доошоо ухсан нүхэнд мал амьтан олноор унаж хорогдох болжээ. Алтны ангуучид нөхөн сэргээлт хийлгүй "алтыг нь аваад авдрыг нь хаясан" учир ихэнх гол горхи нь ч ширгэсэн байх юм. Харин эндээс мөнөөх "нинжа" нар олзоо хайдаг аж. 15-20 орчим хүн нийлж нэг гал болсоор нийт 120 гаруй хүн эндээс амьжиргаагаа залгуулж байна. Энд тэндээс ирсэн явуулын "нинжа" нараар тэдний эгнээ улам тэлж байгаа аж.

Харин эмэгтэйчүүд голдуу хэсэг бүлэг хүн "нинжа" нарын хаясан шороог дахин угааж өнжинө. Тэд нүх ухаж, газар сэндийлж чадахгүй болохоор бусдын орхисон шороог бүсэлхий хүртлээ хүйтэн усанд зогсож угааж байж жаахан жуухан юм олно. Энд алтны ченж ч олон байв. Тэд нэг цэн алтыг 150-180 мянган төгрөгөөр иргэдийн гар дээрээс шууд худалдан авдаг бөгөөд тус сумын идэр залуусын ажлын байр зөвхөн энэхүү овоолгоотой шороо болжээ.

Алт дагасан даржин амьдрал энд үнэхээр амь бөхтэй оршиж, улам бүр "цэцэглэж" байгаа аж. Учир нь ганц гал залгуулж байсан Шарын голын нүүрсний уурхай хэдэн жилийн өмнө хувьд гарснаар хэвийн үйл ажиллагаа нь хумигдан, олон хүнийг ажилгүй болгожээ. Нүүрсээ бусдаар ухуулж байгаа тэд алтны үлдэгдэл дээр өөрсдөө найрлахаас ч өөр яах билээ. Одоо Шарын голын уурхайд ердөө 500 хүрэхтэй үгүйтэй хүн л хоолоо залгуулж байна.

Болзсон хүнтэйгээ уулзаж, хэрэг явдлаа хэлээд бид хамтдаа сумын төвийн зах хэмээгдэх төсөрхөн байшинд очлоо. Уугуул иргэд нь үүнийгээ "бирж" гэж нэрлэж заншжээ. Энд 45-60 орчим насны цөөн тооны эмэгтэй голдуу хүмүүс ойр зуурын хүнсний хэрэглээний бараа дэлгэн суужээ. Харин өглөөгүүр болоод тэр үү үйлчлүүлэгч нэг их харагдсангүй. Биржийнхээс бидний санал асуулга, судалгаа эхлэв. Амьдрал хэр байгаа, орон нутагтаа хамгийн их эмзэглэж, дутагдаж явдаг асуудлын талаар санал солилцож бидний яриа эхэлсэн юм.

"Бид байнгын айдас хүйдэстэй амьдрах болсон. Эргэн тойрон хятадууд химийн хортой бодисоор алт угааж байна. Үүнд нь бид хордсоор, хоёр дахь Хонгор болох нь дөхөж байна. Эрүүл мэнд өдөр тутам муудаж, идэж буй хоол хүнс, тэр ч байтугай өөрийн зарж буй бараандаа ч итгэхээ больсон. Залуу хүүхдүүд ажлын байр байхгүйгээс бүгд л алт ухан, эрүүл мэндээ хөсөр хаяж, хэдэн бор төгрөгийн араас хөөцөлдөн өдөр хоногийг өнгөрөөх нь энгийн үзэгдэл болжээ. Өөр сонголт ч тэдэнд алга байна шүү дээ" хэмээн захын худалдагч, 50 орчим насны эмэгтэй Д.. бидэнд хуучилсан юм. Амьдралдаа сэтгэл хангалуун байхын тулд юу хийж болох, өөрт олдсон боломжоо хэрхэн ашиглаж эрүүл мэндээ сайжруулах, цагаа үр ашигтай зарцуулах талаар тэдний ихэнх нь тодорхой, цэгцтэй мэдлэггүй гэж хариулж байсан юм.

Дараа нь бид сумын нэгдсэн эмнэлгээр орлоо. Энд санаснаас олон хүн хэвтэж эмчлүүлж байв. Ихэнх нь дотрын тасгийн өвчтөнүүд байх аж. Сүүлийн жилүүдэд тус суманд хоол боловсруулах эрхтний эмгэгийн гаралтай ходоод, улаан хоолой, бүдүүн шулуун гэдэсний өрөвсөл шархлаа болон зүрх судас, таргалалтын өвчлөл эрс нэмэгдэж, жилээс жилд залуужсаар байгаа гэнэ. Дотрын тасгийн их эмч Ж.Гэрэлмаа ярихдаа "Манай суманд уул уурхайд ажилладаг, гар аргаар алт олборлож амьдардаг иргэд олон байдаг. Ажлын хүнд хүчир нөхцөл, ачааллаас болоод иргэд тэр бүр ажил амралтаа зохицуулж, амьдралын зөв хэвшил мөрдөж чаддаггүй. Ялангуяа сүүлийн гурван жилд ходоодны архаг үрэвсэл, дээд гэдэсний шархлаагаар өвчлөгсдийн тоогоор аймагтаа тэргүүлж байна. Тэдний ихэнх нь буюу 40,6 хувь нь 20-45 насны залуус байна. Харин хүйсийн тухайд эрэгтэйчүүд 59 хувийг эзэлж байна. Саяхны явуулсны судалгаанаас харахад эмэгтэйчүүдийн 8,6 хувь нь л хоолны дэглэм баримталдаг гэсэн бол үлдсэн 91,3 хувь нь хоолны дэглэм огт баримталдаггүй, баримтлахыг ч хичээдэггүй гэсэн байгаа. Буруу хооллолтоос үүдэлтэй ходоод, улаан хоолой, нойр булчирхай, зүрхний өвчлөл хойшид нэмэгдэх хандлагатай байна" хэмээн холбогдох тоо баримтуудыг дэлгэн харууллаа.

Эндээс бидний зорьсон зорилгын учиг тайлагдах шиг болов. Шарын голчуудын өвчлөлийн гол шалтгаан нь буруу хооллолт, ажил амьдралын зохисгүй хэв маяг гэдэг нь олон талын эх сурвалжаар нотлогдож байна. "Эрүүл биед саруул ухаан оршино" гэдэгчлэн эндхийн хүн амд бага боловч тус хүргэх үүднээс эрүүл зохистой хооллолтын талаар сургалт явуулж, амьдралын зөв хэв маяг, цагийн менежментийг төлөвшүүлэх зорилт бүхий өглөөний клуб ажиллуулах нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэд хүрэв.

Энэ бодол маань иргэдтэй уулзахад ч батлагдаж байлаа. Шарын гол сумын нийт иргэдийн 56 хувийг эрэгтэйчүүд эзэлдэг. Тэдний 70 орчим хувь хөдөлмөрийн насныхан бөгөөтөл нас баралт харьцангуй эрт байгаа нь ч ахуй нөхцөл, амьдралын дадал хэвшилтэй холбоотой аж. Нүүрсний уурхайн гүний хэсэгт ажилладаг залуустай уулзахад ихэнх нь өглөөний цайгаа уулгүй гараад үдээс хойш нэг мөсөн их идэж, орой ажил тараад хүнд хоол оройтож идээд унтдаг хэмээн ярьж байв. Ажлын ядаргаагаа тайлах гэж архи нэлээд "залдаг"-аа ч бас ний нуугүй хэллээ. Тус сум архидалтаас үүдэлтэй өвчлөл, гэмт хэргээр улсад нэлээд дээгүүр "давхидаг" тухай албаны эх сурвалжууд өгүүлж байсан.

Харин эмэгтэйчүүдийн дунд хэт таргалалт түүнтэй холбоотой өвчлөл эрс нэмэгдэж байгаа гэнэ. Зохистой хооллолт, зөв хэвшил, идэвхтэй хөдөлгөөн нь эрүүл байхын үндэс гэдгийг тэд мэддэг ч хэрэгжүүлж чаддаггүй, хэрэгжүүлэх нөхцөл боломж, түлхэц дэмжлэг ч байдаггүй тухай ярьж байв. Хэрэв ийм сургалт, клуб нээгдвэл дуртайяа хамрагдахаа ч мөн онцолж байлаа.

Гэхдээ Шарын голчуудыг бүгдээрээ эрүүл зөв амьдралын мэдлэггүй гэж хэлж болохгүй. Тэдэн дунд хүнсээ өөрсдөө бэлдэж, эрүүл зөв хооллон, ажил амралтаа зөв зохицуулж, амжилт гаргаж яваа иргэд цөөнгүй байна. Гэхдээ түүнийгээ олон нийтэд хүргэж, мэдлэг, мэдээлэл өгөх аргаа нэг л олохгүй байгаа нь ажиглагдаж байв. Чухам ийм л хүмүүсийг түшиглэж, өглөөний клуб ажиллуулах нь зүйтэй санагдлаа. Дэд бүтэц, холбоо харилцаа, зам харгуй сайтай энэ хотхоныг өнгөц харахад байхгүй юмгүй мэт боловч өнгөр рүү нь шагайгаад үзвэл ард иргэд рүү чиглэсэн, өртөг хөрөнгө тэгтлээ шаардахгүй атлаа үр дүн нь хүнд хүрэх ажил үнэхээр ус агаар мэт дутагдаж байна. Хэрэгтэй цагт нь хэрэгтэй мэдлэг, мэдээллийг хүргэж чадвал хэзээ нэгэн цагт заавал үр дүн нь гардаг. Газар нутгийг нь унаган төрхөнд нь оруулж, ганц амьдрал болсон уурхайг нь өөд нь татан додомдож чаддаггүй юм гэхэд хүмүүст нь хэрэгтэй, хүүхдүүдэд нь тустай мэдлэг өгч, гэр бүлд чиглэсэн эрүүл амьдралын хэвшил тогтоох нь зүйтэй гэсэн нэгэн үзүүр сэтгэл өвөрлөсөөр уурхайчдын хотхоноос буцах болов.

Бид Шарын голд өглөөний клуб байгуулах төсөл бичихээр шийдлээ. Түүндээ "Болжморуудын клуб" гэж нэр өгнө. Клуб маань өглөө эрт ажиллана. Эрт босож, эрч хүчээр цэнэглэсэн хүмүүсээс эерэг бодол, ирээдүйг чиглэсэн сайхан мөрөөдөл гарна. Тэнд хүмүүс цугларч, зөв сайхан зүйл ярьдаг байгаасай, зөв амьдрахад хэрэгтэй мэдээллийг авч, харилцан туршлага солилцдог байгаасай гэж хүснэ. Хэрэв төсөл маань батлагдаад, санхүүжилт олдвол нэг ч гэсэн хүнд эрүүл зөв хооллолт, цагийн зохистой менежмент, амьдралын зөв дадал зуршил суулгах эерэг мэдээлэл өгч, элдэв өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхэд нь туслах эмийн бус эмчилгээ болох юм. Ингэвэл дээр өгүүлсэн айхтар айхтар тоо, сэтгэл эмзэглүүлсэн сөрөг үзүүлэлтүүд бага ч болов буурна. "Улсын хөгжил хөдөө орон нутгаас эхтэй" гэж бид олонтаа ярьдаг. Тэгвэл хөдөөгийн хөгжил хувь хүнээс эхлэх болов уу. Эрүүл энх байж хүн хөгжилд хүрэхээс бус энэ мэт өөрийн биеэ золиослон, таван цаасны төлөө тартагтаа тултал зүтгэсээр эцэст нь эрүүл мэнд ч үгүй, хийж бүтээсэн зүйл ч үгүй дуусахыг тэд өөрсдөө ч хүсээгүй нь мэдээж. Эх орны нүүр царай болсон оюутан бид ч үүнийг хүсэхгүй. "Дэм дэмэндээ" гэгчээр чадах ядахаараа цаг алдалгүй ямар нэг зүйл хийж, хувь нэмрээ оруулахыг хүснэ.

Биднийг жижигхэн эрэл хайгуулаа дуусгаад буцахад сумын төв замын хажуу талын улиаснуудад болжмор жиргэсээр үдсэн юм. Шингэх наран, сэвшээ салхитай Шарын голынхны амьдралд бага боловч ахиц үзүүлэх алхам нь шинэ өглөө, түүний өгөөж байх болно.

МУБИС-ийн сэтгүүлзүйн III курсын оюутан
Н.Рэгдэнгарав, Б.Ууганбаяр
/2010.05.19/
УБ-Шарын гол-УБ